بررسی تعاملات اقتصادی و پدیده بانکداری در بستر سه فضای ارتباطی (حاضر با حاضر، حاضر با غایب، غایب با غایب)

بسم الله الرحمن الرحیم

 

بررسی تعاملات اقتصادی و پدیده بانکداری در بستر سه فضای ارتباطی

( حاضر با حاضر، حاضر با غایب، غایب با غایب)

 

تغییر و تحول در ارتباطات و مدل‌های آن همواره در طول تاریخ وجود داشته است. یکی از انواع تقسیم‌بندی‌های فضای ارتباطی، تقسیم‌بندی سه حوزه ارتباطات حاضر با حاضر، حاضر با غایب و غایب با غایب است. در این نوشتار بنا داریم به مقایسه این سه حالت با تاکید بر پدیده بانکداری و تعاملات اقتصادی بپردازیم و در این راستا از عناصر اصلی ارتباطات کمک خواهیم گرفت.

در آغاز باید به مفاهیم اساسی این یادداشت اشاره کنیم. مهم است که تعریف و برداشت ما از ارتباطات و تغییر و تحولات نظام بانکداری چیست. تعاریف موجود از ارتباطات بسیار است و ما به یک تعریف نسبتاً جامع اکتفا می‌کنیم:

ارتباطات برخی از مفاهیم و تفکرات و معانی و یا به عبارت بهتر پیام‌ها را به دیگران منتقل می‌کند و یا میان عموم گسترش می‌دهد. تعاریف جدیدتر آن را «انتقال مفاهیم» و یا «انتقال معانی» و نیز «انتقال و یا تبادل پیام‌ها » می‌دانند (فرهنگی، 1392: 17).

دومین حوزه مورد نظر ما بانک است. بانک‌ها یکی از انواع نهادهایی هستند که در شهرها به ارائه خدمات مالی می‌پردازند و بیشتر شهروندان، به نحوی از خدمات این مؤسسات استفاده می‌کنند. همچنین بانک‌ها یکی از مؤسسات خدماتی هستند که با نبض حیاتی اجتماع، یعنی اقتصاد، سروکار دارند و اغلب افراد جامعه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با خدمات بانک‌ها در ارتباط هستند (زنگی آبادی، علی حسینی، 1389: 17).

برای تحلیل سه دوره نامبرده شده از منظری که گفتیم لازم است تاریخ بانکداری را بررسی کنیم:

نظام بانکداری تاریخی دیرینه دارد. به طور مثال در یونان قدیم بانکداری رواج داشته است. در قرن ششم قبل از میلاد در مراکز بازرگانی و معابد یونانیان ضرب سکه آغاز شد که این امر مستلزم وجود تعداد زیادی صراف بود. در ابتدا صراف‌ها به دایر کردن میزی به نام تراپوزا در بازارها قناعت کردند و بدینسان به آن‌ها تراپوزیت گفته شد. تراپوزیت‌ها قادر بودند خدمات گوناگونی را به مشتریان خود ارائه دهند که شامل این عملیات بود: جمع‌آوری سپرده‌ها، نگهداری اشیا گرانبها، اعطای اعتبار و ضمانت، پرداخت صورت‌حساب‌ها، تبدیل و انتقال پول (همان،18).  

حال لازم است به طور خاص به سه فضای ارتباطی اشاره شده در آغاز بپردازیم: دکتر عاملی با اشاره به این که سه فضای ارتباطی در نظام فراگیر واقعی– مجازی وجود دارد گفت:هر سه فضا به صورت جدی قابل بحث است. نظام فراگیر واقعی– مجازی از نظام فراگیر کامپیوتری گرفته شده است. در این سه نظام سه نوع ارتباط وجود دارد. 1- فضای ارتباطی حاضر با حاضر 2– فضای ارتباطی حاضر با غایب( زیرساختی‌ترین بنیاد جهانی شدن فضای مجازی و صنعت واقعیت مجازی همین نوع از ارتباط است و با مورس آغاز شد) و نوع سوم، ارتباط غایب با غایب است. به این معنا که ماشین با ماشین ارتباط برقرار می‌کند و در اینجا با یک نظام ارتباطی کاملا صنعتی و اتوماتیک و در عین حال برنامه‌ای شده مواجه هستیم ( به نقل از همشهری آنلاین، 1385).

در واقع می‌توان گفت نظام بانکداری در آغاز با سیستم ارتباطی حاضر با حاضر مرتبط بوده است. در این مدل ارتباطی، هر دو نفر که به عنوان دو سر یک ارتباط یکی پذیرنده پول است ودیگری سپرده گذار، با یک دیگر در تعامل و ارتباط چهره به چهره بودند و در حقیقت هر دو نسبت به هویت یکدیگر آگاهی کامل داشتند (به طور مثال اساس سپردن پول به صراف‌ها در آغاز توسط تجار یا مردم عادی، شناخت آن‌ها و علم به امانتدار بودن و سرشناس بودن آن‌ها بوده است). رفته رفته بانک‌ها شکل رسمی‌تر و سازمان یافته‌تر پیدا کردند و گسترشی بیش از پیش داشتند و خدمات آن‌ها نیز وسعت یافت و به تبع آن بانک‌ها کارمندان بیشتری که باز هم بنای ارتباطشان با مشتری ارتباط حاضر با حاضر بود استخدام کردند. اما تفاوتی که در مرحله‌های بعدی در طول تاریخ به وجود آمد انتقال از حالت ارتباط حاضر با حاضر به شرایط حاضر با غایب بود که منشا تفاوت‌های بسیاری بوده است. به نظر می‌رسد آغاز این مرحله با پیدایش ابزارهای برقراری ارتباط به طور مثال تلفن همراه بوده است. به طور مثال نیاز به حضور در بانک برای انجام برخی فعالیت‌ها دیگر وجود نداشته است. به نظر می‌رسد این نوع از بانکداری قرابت بسیاری با مفهوم بانکداری الکترونیک دارد.

از کاربردهای بانک الکترونیکی، فراهم نمودن امکان پرداخت‌های الکترونیک است. کاربردهای دیگر آن شامل  بانکدارى مبتنی بر وب و اینترنت، بانکدارى مبتنی بر تلفن، بانکدارى کیوسکی، بانکدارى به کمک فکس، بانکداری مبتنی بر دستگاه خودپرداز و ... است. بسیاری از خدمات شهر الکترونیک مانند پرداخت مالیاتها، قبوض و... با استفاده از تـسهیلات بانکداری الکترونیکی بسیار ساده‌تر و با صرفه جویی در هزینه و دقت بیشتری انجام می‌گیرد (میرزایی سروکلایی، الوندی، 1387: 5). چرا که در این ارتباط شاهد برقراری تعامل یک فرد حاضر با یک فرد غایب هستیم.

در ادامه و طبق آنچه گفتیم در وهله سوم نیز در ارتباط غایب با غایب می توان حالتی را متصور شد که پیام برداشت‌ها یا واریزهای بانکی یا به طور مثال هنگام واریز سود بانکی به طور خودکار، به تلفن‌های همراه افراد ارسال می‌شود. در این حالت که به صورت خودکار شکل می‌گیرد ارتباط دو سامانه را به صورت کاملاً برنامه ریزی شده می‌بینیم.

در انتها باید گفت طبق آنچه به آن اشاره کردیم با تغییراتی که در نظام بانکی و تعاملات اقتصادی به طور کلی شاهد آن هستیم، هر مرحله اقتضائات ارتباطی خود و خصوصیات مختص خود را داشته است که تا حدی به کلیت آن در نظام‌های ارتباطی نام برده شده اشاره کردیم.

 

منابع:

زنگ آبادی، علی حسینی، رحمان. (1389). سیر تحول بانکداری از آغاز تا کنون. بانک و اقتصاد، شماره 110، صص 17-27.

فرهنگی، علی اکبر. (1392). ارتباطات انسانی. تهران: خدمات فرهنگی رسا.

میرزایی سروکلایی، رحمت؛ الوندی، نغمه. (1387). ضرورت بانکداری الکترونیکی در شهر الکترونیک. رسانه جهانی، شماره 5، صص 1-10.

http://www.hamshahrionline.ir/details/13649/City/vahdat-mrrcc.com

زهرا رضانیا