بسم الله الرحمن الرحیم
technological singularity
(با تاکید بر هوش مصنوعی)
technological singularity یکی از مفاهیمی است که در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در واقع می توان گفت این مفهوم را در وهله اول باید در حوزه تحول ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد بحث قرار دارد تا اساساً خاستگاه طرح این مفهوم مشخص شود. پس از آن باید به حوزه معنایی این مفهوم وارد شد و جوانب گوناگون آن را بررسی کرد که ما در این نوشتار به طور خاص درباره هوش مصنوعی به عنوان یکی از مصادیق ملموس به ذکر این موارد خواهیم پرداخت.
پیش از پرداختن به هوش مصنوعی باید تعریفی جامع از technological singularity ارائه داد. این عبارت را می توان با نکات زیر مرتبط دانست:
تغییر شتاب تغییرات تکنولوژیکی نمایشی
بهبود تکنولوژی
انفجار اطلاعات
ظهور هوش چند برابر
تغییر افق پیش بینی (تغییرات بسیار سریع در این حوزه نمی گذارد انسان بتواند پیش بینی دقیقی از آینده و تغییرات آن داشته باشد)
انتقال فاز و مرحله (این مورد تغییر شکل اشکال سازمان دهی ها را نشان می دهد که یکی از نمونه هایش هوش مصنوعی است)
پیچیدگی فاجعه (افزایش پیچیدگی و همبستگی باعث افزایش بازدهی می شود، اما بی ثباتی را افزایش می دهد)
نقطه عطف
پیشرفت نامحدود (Sandberg،2010: 1).
با توجه به آن چه گفتیم بنا داریم با یکی از نمونه های مرتبط با technological singularity یعنی هوش مصنوعی حوزه موارد فوق را بیشتر توصیف کنیم. در ابتدا باید دید اساساً اصطلاح هوش مصنوعی از چه زمانی مطرح شد و به چه معناست؟
اصطلاح هوش مصنوعی اول بـار در 1956 تـوسط جان مک کارتی، از دانشگاه استانفورد امریکا، به کار برده شد و در واقع این رشـته جـدید می‌خواهد بر محدودیت های موجود انفورماتیک در برخی زمـینه‌ها فـائق آیـد و عملکرد کامپیوترها را بهبود بخشد و گسترش دهد.هـدف ایـن رشته نه «تقلید» هوش انسانی بلکه «رقابت» با آن است. زیرا مبنایی برای رد کـردن ایـن امکان وجود ندارد که بـرخی تـجلیات هوش انـسانی، مـثلا حـل کردن مسائل، می‌تواند از طریق اتخاذ رویـکردهایی روش شناختی که الزاما انسان‌وار نیز نیستند، حاصل شود (دو گرگوریو، 1366:14).
حال اگر بـخواهیم تـعریفی از این دانش ارائه کنیم باید بگوییم:
دانش هوش مصنوعی عبارتست از مطالعۀ توان های ذهنی از طریق کاربرد مـدل های محاسباتی(محمدی، 1369: 43).
در طی تحولاتی که در حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات رخ داده است، فناوری ها و دستاوردهای بشر هر روز بیش از دیروز به سمت تحولات و پیشرفت ها سوق پیدا می کند. به نظر می رسد درباره این پیشرفت ها می توان سه دیدگاه را اتخاذ کرد: یکی دیدگاهی است که همه پیشرفت ها را با دیدی خوش بینانه می نگرد و به تبعات احتمالی منفی توجهی ندارد. دیگری دیدگاهی است که به این تحولات نگاه کاملاً بدبینانه دارد و هیچ جنبه مثبتی برای آن قائل نیست و سومی نگاهی است که جایگاه میانه را اتخاذ کرده است که هم به نکات منفی و هم به نکات مثبت معطوف است.
با توجه به منابع متفاوت در حوزه هوش مصنوعی به عنوان یکی از نمونه های technological singularity به نظر می رسد به مصادیق مثبت و منفی زیادی اشاره شده است. از نمونه های مثبت می توان به ارتباط هوش مصنوعی و موارد زیر اشاره کرد: اقتصاد و سرمایه گذاری، سوالات جغرافیایی، موضوعات مدیریتی و ... .اما آنچه به عنوان تصویری منفی از پیش افتادن فناوری ها بر هوش انسانی وجود دارد غلبه بیش از حد این فناوری ها بر انسان است که در واقع همان جنبه مفنی را در برمی گیرد. در حقیقت نکته جالب توجه این است که بخشی از این تحولات ممکن باعث پیشی گرفتن این فناوری ها بر توانایی ها و قابلیت های انسانی باشد. اتفاقی که همواره در طول تاریخ ارتباطات افتاده است. به طور مثال می توان درباره تحولی مانند انقلاب صنعتی نیز به همین نکته اشاره کرد. در همین دوره بشر دستاوردهایی را عرضه کرد که تا حدی ماشین را جایگزین نیروی انسانی می کرد. در واقع ماشین ها می توانستند برخی کارکردهای انسانی را داشته باشند و حتی در مواردی کارایی آن ها از انسان بیشتر نیز باشد(مثلاً سرعت تولید بیشتر می شود یا دقت کار افزایش می یابد). همین نگرانی درباره هوش مصنوعی به عنوان یکی از مصادیق technological singularity وجود دارد (این مثال برداشتی از یک سخنرانی تد است که در منابع به آن اشاره شده است). در واقع ترس از پیشی گرفتن هر عامل غیرانسانی بر قابلیت های انسانی.
به طور مثال حمیدرضا خلعتبری کارشناس فناوری اطلاعات و مشاور انجمن بهینه سازی مصرف انرژی می گوید:
حجم علم و تکنولوژی ایجاد شده توسط بشر در مدت ۴هزار سال گذشته تا سال ۲۰۰۰ میلادی در مقایسه با حجم تولید شده علم بعد از سال ۲۰۰۰ ، ناچیز است. پیش بینی ها بر اساس آمار و تحقیقات منتشره از سوی موسسات معتبر جهانی بیانگر آن است که تا ۵۰ سال آینده تکنولوژی بشر میلیاردها برابر نسبت به امروز خواهد بود و شاید باور چنین سرعت و روند افزایش تکنولوژی فراتر از قدرت تصور و درک ما باشد. این روند و توانایی یادگیری ماشین بر اساس هوش مصنوعی در آینده نه چندان دور، جایگزین بسیاری از مشاغل و کسب وکارهایی خواهد شد که عمدتا توسط انسان ها انجام می پذیرد. به گفته وی، اتوماسیون و توانایی تصمیم گیری مبتنی بر آنالیز، حجم بسیار بالای داده ها و اطلاعات، کاهش اشتباه و افزایش بهره وری را به دنبال دارد و به زودی شاهد خواهیم بود که بسیاری از مشاغل توسط ربات ها انجام شود (به نقل از خبرگزاری مهر).
یا در نمونه ای دیگر ایلان ماسک کارآفرین و مخترع و مدیر و بنیانگذار شرکت‌های تسلا و اسپیس‌ایکس که می گوید:
روند معمول وضع مقررات به گونه‌ای است که ابتدا باید اتفاقات ناگوار رخ دهد، جامعه به دشواری بیافتند و پس از چند سال یک آژانس وضع مقررات برای تعیین مقرراتی که سال‌ها پیش باید وضع می‌شدند،به کار گرفته خواهد شد. این روند برای همیشه ادامه دارد. پیش از این پدیده‌هایی مشابه وجود داشتند که شاید مضر بوده‌اند اما برای موجودیت تمدن بشر خطر بزرگی به شمار نمی‌رفتند. هوش مصنوعی یک تهدید بنیادین برای وجود تمدن بشری است (به نقل از همشهری آنلاین).
در واقع درپایان و به عنوان جمع بندی باید گفت به نظر می رسد تغییرات بسیار سریع در حوزه هایی که نام بردیم به تسلط بیش از پیش ماشین و تکنولوژی بر انسان منجر شود اما این بدان معنا نیست که این تغییرات نمی تواند جوانب مثبتی نیز داشته باشد. در واقع ترس از تسلط ماشین و ربات بر انسان همواره وجود دارد اما در کنار این ترس می توان به نکات مثبت (مثل آنچه که از آن نام بردیم) نیز اشاره کرد.
منابع:
محمدی.م.(1369). هوش مصنوعی. نامه فرهنگ، شماره1، صص 42-45.
دو گرگوریو. دومنیکو.(1366). دنیای جدید هوش مصنوعی. پیام یونسکو، شماره 206، صص 14 و 15.
Sandberg. Anders (2010). An overview of models of technological singularity. 13.
http://www.hamshahrionline.ir/details/376699/Science/scientific
تد با عنوان: چگونه هوش مصنوعی می تواند منجر به انقلاب دومین انقلاب صنعتی شود؟